En het belang van bescherming van vormgeving als model
Recent verschenen nieuwsberichten over doosjes bouwstenen die bij Wibra aangeboden worden (zie bijvoorbeeld: ‘Wibra aangeklaagd om namaakbloempakketjes’). LEGO heeft voor haar bouwsteentjes allerlei intellectuele eigendomsrechten en vindt dat de Wibra-steentjes waarmee je bloemen en dieren kunt bouwen te veel lijken op die van haar. Nadat Wibra op inbreuk werd aangesproken, heeft zij de doosjes – geproduceerd in China en voor een veel lagere prijs verkocht dan die van LEGO – naar eigen zeggen meteen uit de winkels gehaald. De eigenaar liet weten ervan uit te zijn gegaan dat er geen rechten van anderen op de steentjes rusten en “dat het niet is nagemaakt”. Wellicht wat naïef gedacht?
Met de bouwpakketjes van Wibra kunnen de volgende bloemen en dieren worden gebouwd:
Bron: rechtspraak.nl
Wibra heeft deze bouwpakketten via sociale mediakanalen onder meer aangeprezen als ‘Lego bloemen’ en ‘dieren Lego’. Het merk LEGO heeft Wibra daarnaast op haar website wibra.nl gebruikt als metatag, oftewel als niet zichtbaar trefwoord dat in de HTML-broncode wordt opgenomen.
LEGO heeft in haar uitgebreide collectie ook bouwstenen waarmee je allerlei bloemenfiguren en dieren kunt bouwen, bijvoorbeeld:
Modellenrecht
Wat LEGO ook heeft, naast natuurlijk tal van merkregistraties, is diverse modelregistraties. Oftewel: de vormgeving van allerlei LEGO-bouwsteentjes is ingeschreven als (EU-)model. Een model is kortweg ‘het uiterlijk van een (deel van een) voortbrengsel’. Het beschermen van vormgeving via het modellenrecht heeft tal van voordelen die je niet hebt als je het alleen moet hebben van het auteursrecht of merkenrecht (zie hierover onder meer dit blog). Je verkrijgt als modelhouder bijvoorbeeld een registratiecertificaat. Dat is vaak erg effectief als je namaak wil tegengaan. Een ander groot voordeel is dat de rechter in een procedure automatisch uitgaat van de geldigheid van het model (zie voor de vereisten van een geldig model bijvoorbeeld dit blog). Het is vervolgens aan de mogelijke inbreukmaker om aan te tonen dat het model niet geldig is.
LEGO vindt dat Wibra inbreuk maakt op onder meer haar model- en merkrechten. Alleen het uit de winkels halen van de inbreukmakende producten is niet voldoende. LEGO start een procedure
Modelregistraties
In de zaak van LEGO tegen Wibra heeft dit een belangrijke rol gespeeld. LEGO deed een beroep op verschillende modelregistraties voor LEGO-steentjes die geldig zijn in alle EU-landen, bijvoorbeeld voor de volgende steentjes:
Wibra verweert zich wel met de stelling dat de modelregistraties van LEGO nietig, dus niet geldig, zouden zijn, en verwees daarbij naar verschillende procedures die daarover lopen bij het EU-modellenbureau. Het verweer dat de modellen van LEGO nietig zijn, zou best kans van slagen kunnen hebben, omdat het de vraag is of de bouwsteentjes niet uitsluitend zijn ingegeven door techniek en/of functionaliteit. In dat geval kan het modelrecht nietig worden verklaard (al is in een eerdere zaak door de EU-rechter wel geoordeeld dat het bij LEGO gaat om een modulair systeem dat wel beschermd is, ook als is er sprake van technische verbindingsstukken). Maar Wibra onderbouwt deze stelling verder niet en vindt ook dat zij daartoe niet gehouden is. De procedure bij de rechter is namelijk een kortgeding, met korte termijnen zodat Wibra een uitgebreid onderzoek naar de geldigheid van de modellen niet op zijn plaats vindt. De rechter vindt dit verweer onvoldoende om aan te nemen dat de modellen van LEGO niet geldig zijn.
Andere algemene indruk?
Wibra vindt daarnaast dat haar bouwstenen geen inbreuk maken op de modelrechten van LEGO. Vanwege de afwijkingen tonen ze volgens Wibra een ‘andere algemene indruk’, een van de inbreukcriteria in het modellenrecht (zie voor een uitgebreide uitleg van de criteria dit blog). Dit betekent dat de algemene indruk van de bouwsteentjes van Wibra volgens de ‘geïnformeerde gebruiker’ zou verschillen van de algemene indruk van de LEGO-steentjes die zijn geregistreerd als model. De rechter gaat hier niet in mee en vindt dat de aangevoerde verschillen juist het tegenovergestelde laten zien:
“Wibra heeft onvoldoende gemotiveerd bestreden dat de bouwsteentjes die onderdeel uitmaken van haar Mini Block Flower Arrangement en de Mini Block Funny Animals bij de geïnformeerde gebruiker geen andere algemene indruk wekken dan de Lego-modellen zodat die op grond van artikel 10 lid 1 GModVo naar voorlopig oordeel binnen de reikwijdte vallen van de aan de Lego-modellen te ontlenen bescherming. Wibra heeft als productie GP02 een duidelijk overzicht overgelegd van de verschillen tussen de modellen en de in haar bouwpakketten gebruikte bouwsteentjes, maar daaruit komt nu juist goed naar voren dat van een andere algemene indruk geen sprake is, terwijl de verschillen waar Wibra op wijst, bijvoorbeeld een kleine cirkelvormige inkeping op de nopjes van de bouwsteentjes van Wibra (zie bijvoorbeeld de bovenste en onderste afbeelding in de rechterkolom van Model 6) triviaal en banaal zijn en als van ondergeschikte aard in de vergelijking wegvallen.”
Inbreuk
De verschillen zijn zo minimaal dat van een andere algemene indruk geen sprake is. Wibra maakt dus inbreuk op de modelrechten van LEGO.
Wibra maakt daarnaast inbreuk op de merkrechten van LEGO, door haar bouwsets aan te duiden met ‘Lego bloemen’ en ‘dieren Lego’. Het verweer van Wibra dat de LEGO-merken niet meer als merk kunnen worden gezien, omdat ze zouden zijn verwaterd, is tamelijk onzinnig te noemen. Een merk kan verwateren als het onderscheidend vermogen steeds verder vermindert, omdat het merk door de derde partijen (en/of de merkhouder) als normale soortaanduiding wordt gebruikt en de merkhouder hier niet tegen optreedt. Daarvan is hier evident geen sprake. Het opwerpen van dit soort kansloze verweren is meestal geen goed idee en maakt je zaak niet sterker.
Wibra verliest de zaak en dat betekent – zoals gebruikelijk in dit soort zaken over intellectuele eigendom, zie daarover bijvoorbeeld dit artikel – dat ze ook de proceskosten van LEGO moet betalen. Een stuk minder dan wat LEGO gevorderd had, maar alsnog bijna 15.000 EURO. Wibra zal een heleboel andere producten moeten verkopen om dat verlies in te lopen.
Tip: bescherm vormgeving als model
Uit deze uitspraak volgt maar weer eens dat het beschermen van vormgeving als (EU)model heel verstandig is. De rechter gaat in beginsel uit van de geldigheid van het model en een verbod wordt gegeven voor de hele EU. Dat ligt in het auteursrecht een stuk lastiger. Let er wel op dat een modelregistratie wordt verricht binnen een (1) jaar nadat het model is openbaar gemaakt, anders komt de vereiste nieuwheid in gevaar.
Meer weten over (het belang van) de bescherming van vormgeving? Lees onze andere blogs of neem contact op.
