De kracht van (bekende) logo’s, de reputatie van een Frans merk en het voordeel daarvan bij een Franse rechtbank
Foto: Steven Binotto (Unsplash)
Het Algemeen Dagblad berichtte eind oktober 2020 over een merkenrechtelijk conflict tussen het Franse Automobiles Citroën en het Zweedse Polestar (een merk van Volvo). Van het relatief nieuwe merk Polestar is in 2019 het eerste model – de Polestar 1 – geïntroduceerd, een hybride sportwagen (zie de afbeelding hieronder / bron afbeeldingen: L’Automobile Magazine). Ook de Polestar 2 is inmiddels geïntroduceerd. Anders dan de Polestar 1 is dit een volledig elektrische (gezins)auto, waarvan sinds augustus/september 2020 de eerste exemplaren zijn uitgeleverd in Nederland. De recensies zijn veelbelovend (zie ook hier) en de Polestar 2 wordt over het algemeen zelfs beter beoordeeld dan de grote concurrent en pionier op het vlak van elektrisch rijden, Tesla.
Maar in Frankrijk is nu een streep gezet door de verkoop. Het Franse autobedrijf Citroën blijkt namelijk een juridische procedure te zijn gestart vanwege het Polestar-logo (zie: logo aan de rechterkant naast de Polestar-auto), dat – naar mening van Citroën – teveel lijkt op haar eigen logo’s (beide onderste logo’s).
Rechtsboven: Polestar-logo
Beide onderste logo’s: Citroën-logo’s
Merkrechten Citroën
Citroën is de zaak gestart bij het Tribunal judiciaire de Paris op basis van haar drie Franse merkinschrijvingen voor de volgende logo’s, die zijn ingeschreven voor (onder andere) auto’s:
- Nummer 3422762 / registratiedatum 12 april 2006:
- Nummer 3841054 / registratiedatum 23 juni 2011:
- Nummer 4176913 / registratiedatum 28 april 2015:
Opmerkelijk genoeg heeft Citroën deze logo’s alleen in Frankrijk geregistreerd, niet in de hele EU. Een gemiste kans, want nu kan Citroën alleen optreden tegen gebruik van inbreukmakende logo’s in Frankrijk. Met een EU registratie zou het automerk een verbod opgelegd kunnen krijgen in alle EU-landen.
Met haar merkinschrijvingen kan Citroën dus alleen gebruik door concurrenten in Frankrijk tegengaan van identieke logo’s en van logo’s die overeenstemmen, als ze worden gebruikt voor identieke en/of soortgelijke producten. Dat laatste is in dit specifieke geval niet zo moeilijk aan te tonen: Polestar gebruikt haar logo voor auto’s, identieke producten dus. Dan blijft over de vergelijking van de logo’s zelf. Ook Polestar heeft haar logo geregistreerd, niet zoals Citroën alleen in Frankrijk, maar in alle EU-landen:
- Nummer 016896532 / registratiedatum 4 oktober 2017:
- Nummer 016898173 / registratiedatum 22 juni 2017:
Tegen deze beide registraties is Citroën een nietigheidsactie gestart, vanwege de vermeende verwarring met haar eigen logo’s. Citroën heeft van het EU Merkenbureau géén gelijk gekregen (zie voor het tweede logo hier de beslissing). Er loopt nog een procedure in hoger beroep.
Franse procedure
Bij de Franse rechter heeft Citroën betoogd dat de Polestar-logo’s toch wel erg veel weg hebben van haar eigen logo’s. Op visueel vlak, maar ook op conceptueel vlak lijken de logo’s sterk op elkaar. Het Citroën-logo is een soort tweedelige visgraat (‘chevrons’) waarbij beide delen in elkaar passen, terwijl de twee delen van de zogenaamde visgraat van het Polestar-logo op elkaar zijn geplaatst. De producten die ermee worden aangeboden, auto’s, zijn identiek. Gebruik van overeenstemmende logo’s voor identieke producten betekent dat er verwarringsgevaar bestaat bij het relevante publiek. Dat publiek zou wel eens kunnen denken dat Citroën en Polestar een economische band hebben. Polestar is het daar – natuurlijk – niet mee eens. De logo’s lijken totaal niet op elkaar, het logo van Polestar verwijst naar de Poolster, en het relevante publiek, de autokopende consument en autoverkoper, is oplettend genoeg om de merken niet aan elkaar te linken.
Bekend merk? Ruimere bescherming
Op basis van een bekend merk kan je als merkhouder optreden tegen identieke en overeenstemmende merken voor soortgelijke en niet-soortgelijke producten of diensten, als door het gebruik ongerechtvaardigd voordeel wordt getrokken uit of afbreuk wordt gedaan aan het onderscheidend vermogen of de reputatie van het bekende merk. Je hebt als houder van een bekend merk een ruimere bescherming dan als houder van een ‘gewoon’ merk.
Bij de bepaling of er sprake is van een bekend merk moeten alle relevante omstandigheden in aanmerking worden genomen, zoals, met name, het marktaandeel van het merk, de intensiteit, de geografische omvang en de duur van het gebruik ervan, en de omvang van de door de onderneming verrichte investeringen om het bekendheid te geven, volgens de standaarduitspraak op dit vlak uit 1999 van het EU Hof van Justitie. Er moet een bepaalde mate van overeenstemming zijn tussen het bekende merk en het aangevallen merk zodat het relevante publiek een verband, een link legt. Dat is sneller het geval dan dat er sprake is van verwarringsgevaar, het criterium bij niet-bekende merken. Er is in beginsel dus sneller sprake van inbreuk in zaken waarin een bekend merk een rol speelt dan in zaken waarin het gaat om een normaal merk.
En dat is ook wat Polestar in het conflict met Citroën parten speelde.
Frans bedrijf, Franse bescherming
Volgens de rechtbank in Parijs is de gelijkenis tussen de logo’s van Citroën en Polestar vrij zwak, maar zijn de logo’s van het al meer dan 100 jaar oude bedrijf Citroën in Frankrijk zeer bekend. De 2CV is één van de meest verkochte auto’s. De Citroën-auto’s worden door de Franse rechtbank geroemd om hun “vooruitstrevende techniek”. Citroëns zijn veelvuldig gebruikt in films en élke president van de Franse Republiek sinds René Coty (president van 1954 – 1959) heeft in een Citroën gereden (in het duurdere segment). Kortom: Citroën maakt onderdeel uit van de Franse geschiedenis en cultuur. Het Franse automerk wordt gekwalificeerd als “exceptionelle”. Daar kan een Zweedse nieuwkomer natuurlijk niet tegenop.
Het Franse Citroën-logo heeft door het langdurige en veelvuldige gebruik een zeer groot onderscheidend vermogen gekregen. Daarbij komt dat de producten van beide automerken identiek zijn (auto’s) en door Polestar onmiskenbaar ook een visgraat-logo wordt gebruikt (zij het dat de twee delen op andere wijze zijn gesitueerd), aldus de rechtbank. Op verschillende websites wordt daarnaar verwezen en wordt het Polestar-logo kennelijk gelinkt aan de visgraat van Citroën, bijvoorbeeld: “j’aime bien les chevrons Citroën du logo Polestar” (website: www.leblogauto.com). Polestar trekt volgens de Franse rechter ongerechtvaardigd voordeel uit het bekende Citroën-logo en dat is niet toegestaan.
Polestar wordt op 4 juni 2020 veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding van EUR 150.000 en het bedrijf krijgt een tijdelijk verbod opgelegd op het gebruik van het Polestar-logo, dat ingaat drie maanden ná de uitspraak en dat gedurende zes maanden van kracht blijft.[1] Tot begin maart 2021 mag Polestar in Frankrijk dus geen auto’s verkopen onder het Polestar-logo, terwijl de auto’s daar begin 2021 uitgeleverd zouden worden. De toegang tot de website van Polestar is inmiddels geblokkeerd voor Franse bezoekers.
Á la fin
Een terechte uitspraak? Naar mijn mening niet; ik vind de logo’s net als Polestar echt onvoldoende overeenstemmen en heb op geen enkel moment de link gelegd met Citroën, maar ja, ik behoor ook niet tot het Franse volk dat is opgegroeid met de Citroën-‘chevrons’. Het zal me wel benieuwen hoe groot het marktaandeel van Polestar in Frankrijk wordt als de verbodstermijn is verstreken. Ik kijk in elk geval uit naar het einde van het jaar, als ik een van de gelukkige Polestar-bezitters ben. Wie weet maak ik er wel een ritje mee naar Frankrijk…
[1] De uitspraak is in het Frans te raadplegen, via Darts-ip: darts-362-138-J-fr.
In de praktische handboeken voor ondernemers ‘IE in Bedrijf’ lees je alles over merken en inbreuk, met tal van voorbeelden uit de praktijk. In deel 1 IE in Bedrijf – Handelsnamen en merken wordt uitgebreid ingegaan op het merkenrecht en in deel 6 IE in Bedrijf – Inbreuk op IE-rechten, op het inbreukmakend gebruik van onder meer merken en wat rechthebbenden daaraan kunnen doen, maar ook hoe je je als aangesproken partij kunt verweren tegen claims. De serie is te koop bij de reguliere en online boekhandels (bijvoorbeeld: managementboek.nl) zowel in hard cover als eBook. Kijk voor een (gratis) te downloaden inkijkexemplaar op de website IE in Bedrijf.
