Ondernemings­strafrecht

Fraude is op zichzelf geen strafbaar feit dat als zodanig in het Wetboek van Strafrecht is opgenomen. Fraude is een overkoepelende term die wel wordt omschreven als “opzettelijke misleiding om onrechtmatig voordeel te verkrijgen”. De meest voorkomende fraudedelicten zijn (de wel in het wetboek voorkomende) valsheid in geschrifte, oplichting en bedrog. Bij financiële fraude kunt u denken aan witwassen, beleggingsfraude, faillissementsfraude en bijvoorbeeld uitkeringsfraude. Fiscale fraude ziet op benadeling van de fiscus of de Nederlandse Douane, zoals btw-fraude of het doen van onjuiste belasting- of douaneaangiften. Financiële fraude kan via bepalingen uit het Wetboek van Strafrecht, maar ook op grond van andere bijzondere wetten worden gesanctioneerd, zoals bijvoorbeeld de Algemene Wet inzake Rijksbelastingen (AWR), de Algemene Douanewet (ADW), de Wet op het financieel toezicht (Wft) of de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). De Wft en Wwft worden via de Wet op de Economische Delicten (WED) als economisch delict aangemerkt en als zodanig gesanctioneerd.

Niet zelden begint een onderzoek naar fraude bij bestuursrechtelijke autoriteiten, zoals de Belastingdienst, de Douane of de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Het strafrechtelijk onderzoek wordt veelal uitgevoerd door de (financiële) politie en/of de FIOD onder verantwoordelijkheid van (het Functioneel Parket van) het Openbaar Ministerie.

Milieustrafrecht speelt zich veelal af in de (petrochemische) industrie, de logistieke branche en de afvalbranche, maar ook andere ondernemingen kunnen te maken hebben met strafrechtelijk handhaafbare regels omtrent de leefomgeving. Bij milieuovertredingen gaat het over vele soorten (mogelijke) benadeling van de leefomgeving, zoals verontreinigingen in de zin van lozingen, te hoge emissies en (olie)spills, of het overtreden van vergunningsvoorschriften dan wel het handelen zonder (omgevings-)vergunning. Ook kunt u denken aan verdenkingen op het gebied van afvalstoffenregelgeving en samenhangende (strafrechtelijk sanctioneerbare) regelgeving zoals de Europese Verordening betreffende de Overbrenging van Afvalstoffen (EVOA). Bij strafrechtelijke milieuzaken wordt vaak ook het onderzoek (naar de juistheid) van specifieke transportdocumenten betrokken. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT), de Omgevingsdienst en de (milieu)politie zijn meestal belast met het opsporingsonderzoek. Bij het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie zijn gespecialiseerde milieuofficieren van justitie werkzaam.

In het Wetboek van Strafrecht zijn enkele milieudelicten opgenomen. De meeste normen uit het milieustrafrecht staan evenwel in bijzondere (milieu)wetten, soms in lagere wetgeving en soms zelfs in vergunningen die aan de specifieke onderneming zijn verleend. Deze normen kunnen dan via een bijzondere wet zoals de Wet milieubeheer, de Wet bodembescherming of de Wet voorkoming verontreiniging door schepen (via de WED) als economisch delict worden aangemerkt. Deze zogenoemde “gelede normstelling” maakt dat een strafrechtelijk onderzoek ter zake van milieudelicten vaak wat complexer en zeker ook heel technisch van aard kan zijn. Het is dan ook zeer aanbevolen om advies in te winnen van een gespecialiseerde advocaat.

Arbeidsongevallen, zeker die met een ernstige afloop, hebben doorgaans een enorme impact op een onderneming en de betrokken werknemers. Naast eventuele bestuursrechtelijke en civielrechtelijke consequenties, kunnen de onderneming en haar betrokkenen ook nog geconfronteerd worden met een strafrechtelijk onderzoek. Een dergelijk onderzoek vindt doorgaans plaats door de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW, de voormalige Arbeidsinspectie). De strafrechtelijke bijstand bij arbeidsongevallen zal – nog meer dan in andere gevallen – moeten worden afgestemd met alle andere juridische aspecten aan de zaak, terwijl ook het emotionele element van (de impact en gevolgen van) een ongeval uiteraard niet uit het oog mag worden verloren.

Andere relatief veel voorkomende delicten uit het arbeidsomstandighedenrecht die strafrechtelijk gehandhaafd kunnen worden zijn bijvoorbeeld de Arbeidstijdenwet en de Wet arbeid vreemdelingen.

De hierboven besproken delicten vormen slechts een overzicht van enkele veelvoorkomende zaken en zijn dus niet uitputtend. Andere, nog niet genoemde, (economische) delicten kunnen bijvoorbeeld zijn overtredingen van de Geneesmiddelenwet, de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren, de Warenwet en de Wet op de kansspelen. In principe behandelen de in ondernemingsstrafrecht gespecialiseerde partners van Legaltree alle zaken die zich kunnen voordoen op het raakvlak van ondernemingen met het strafrecht.

Artsen, accountants, advocaten, notarissen en deurwaarders zijn onderworpen aan hun eigen tuchtrecht, maar kunnen soms ook geconfronteerd worden met een strafrechtelijk onderzoek. Bijvoorbeeld wanneer hen door opsporingsinstanties om informatie wordt verzocht, of als zij worden gevraagd om als getuige een verklaring af te leggen. Het kan echter ook gebeuren dat tegen deze beroepsbeoefenaars of de instelling waarin zij werkzaam zijn een strafrechtelijke verdenking is gerezen. Legaltree heeft naast het bijstaan van de genoemde beroepsbeoefenaars ook ervaring en expertise ter zake van het verlenen van bijstand aan opsporingsambtenaren bij (Rijksrecherche)verhoren en eventuele art. 12 Sv-procedures. Ook staan wij regelmatig beroepschauffeurs bij die worden verdacht van verkeersdelicten, gepleegd in de uitoefening van hun werkzaamheden. Legaltree verleent – kortom – bijstand aan professionals (en hun ondernemingen) die in de uitoefening van hun beroep worden geconfronteerd met een strafrechtelijke onderzoek.

Een onderneming kan worden geconfronteerd met een doorzoeking door opsporingsinstanties. Bij een doorzoeking treedt een opsporingsinstantie bij de onderneming binnen met het doel voorwerpen en (digitale) gegevens in beslag te nemen. Een doorzoeking zal normaal gesproken op een onverwacht moment plaatsvinden. Het heeft dan ook doorgaans grote impact op een onderneming en haar betrokkenen. Er zal snel moeten worden gehandeld en gereageerd, ook door de betrokken advocaat. Tijdens de doorzoeking komen veel vragen op over de reikwijdte van de bevoegdheden van de autoriteiten en de daarmee samenhangende rechten en plichten van de onderneming. Omdat bij Legaltree alleen partners zijn aangesloten, zijn er onderling tussen de verschillende partners en met de cliënten zeer korte lijnen en leert onze ervaring dat in een dergelijke spoedeisende situaties snel naar het wenselijke niveau van bijstand kan worden opgeschaald.

Indien een onderneming zelf geen verdachte is, kan zij worden geconfronteerd met een vordering van een officier van justitie of rechter tot verstrekking van bepaalde gegevens. Ook in dat geval is het raadzaam om juridische bijstand te vragen, omdat dan goed kan worden beoordeeld of de vordering voldoende duidelijk is en ook verder voldoet aan de eisen van de wet- en regelgeving. Onze gespecialiseerde advocaten kunnen adviseren over de geldende rechten en plichten, mede in relatie tot diegene(n) op wie de gevraagde informatie betrekking heeft.

Een onderneming kan op verschillende manieren met een strafrechtelijk verhoor in aanraking komen. Als de onderneming zelf als verdachte is aangemerkt, zal de onderneming een vertegenwoordiger (moeten) aanwijzen en/of machtigen die namens de onderneming verhoord kan worden. Daarnaast is het mogelijk dat bestuurders of andere betrokkenen van de onderneming als verdachte dan wel als feitelijk leidinggevenden worden verhoord. Alle verdachten hebben het recht om te zwijgen. De vraag is uiteraard of dat in een specifiek geval is aangewezen. Er zal een afweging van alle feiten en omstandigheden moeten worden gemaakt. Sinds enkele jaren heeft de verdachte (inclusief de vertegenwoordiger van de verdachte onderneming) ook tijdens het verhoor recht op bijstand van een advocaat.
Tot slot kunnen betrokkenen van een onderneming, zoals bijvoorbeeld werknemers, ook als getuige in een strafrechtelijk onderzoek worden gehoord.

In alle gevallen van een verhoor raden wij juridische bijstand door een van onze gespecialiseerde partners aan.

Een onderneming kan ook zelf slachtoffer zijn van door anderen gepleegde strafbare feiten, of strafbare feiten constateren bij eigen werknemers of bijvoorbeeld leveranciers. Ook kan het gebeuren dat een onderneming verwikkeld is in een civiele procedure en gaandeweg bij de tegenpartij strafbare feiten vermoedt. Wij begeleiden regelmatig (rechts)personen bij de vraag of het doen van aangifte aangewezen is. Indien besloten wordt om aangifte te doen, kunnen wij dit aangifteproces begeleiden. Wij hebben ruime ervaring met het opstellen en indienen van aangiftes, het contact voorafgaand en nadien met de politie en het Openbaar Ministerie, het verder begeleiden van het in de strafzaak eventueel indienen van een vordering als benadeelde partij en het eventueel indienen van een art. 12 Sv-klacht over het niet verdere vervolgen. Uiteraard kunnen wij ook voor (rechts)personen optreden die als gewezen verdachten in een art. 12 Sv-klacht tegen de niet vervolging worden betrokken.

Ondernemingsstrafrecht heeft belangrijke raakvlakken met bestuursrechtelijke handhaving. Vaak vloeien bestuursrechtelijke onderzoeken over in strafrechtelijke onderzoeken, of lopen de onderzoeken zelfs parallel. Informatie die vergaard is door bestuursrechtelijke autoriteiten kan onder bepaalde voorwaarden in een strafrechtelijk onderzoek worden (her-)gebruikt. Voor een onderneming voelt het samengaan van bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving vaak als dubbele bestraffing. Het is dan ook juist in zo’n geval van twee sporen aangeraden om u over uw rechten en plichten te laten adviseren door een van onze gespecialiseerde advocaten.
Voor een uitgebreide omschrijving van onze gezamenlijke expertise op zowel bestuursrechtelijk als op strafrechtelijk vlak, verwijzen wij naar ons praktijkgebied Sancties.